Καστρα και οχυρώσεις της Κρήτης

Markas

Μέλος
Περιοχή
Ηράκλειο Κρήτη
Όνομα
Νίκος
Μοτό
BMW F800GS
Yamaha WR250R
Διάφορα δωμάτια υπήρχαν και στον νότιο τοίχο της κατώτερης πλατείας, ενώ στην πλευρά προς τη θάλασσα (ανατολική) ανοίγονταν οι πηνιόσχημες επάλξεις του.









 
Reactions: yns

Markas

Μέλος
Περιοχή
Ηράκλειο Κρήτη
Όνομα
Νίκος
Μοτό
BMW F800GS
Yamaha WR250R
Μια λίθινη σκάλα που βρισκόταν στη νότιο-δυτική γωνία της κάτω πλατείας, αμέσως μετά το τέλος της στοάς της εισόδου του φρουρίου, οδηγούσε στο δεύτερο επίπεδο (μέση πλατεία).





Στο σχέδιο του Μπαζιλικάτα είναι εμφανές ότι σε αυτό το επίπεδο χτίστηκε μια σειρά δωματίων που ενδεχομένως χρησιμοποιούνταν ως στρατώνες. Το σχέδιο δίνει την αίσθηση ότι το επίπεδο αυτό είχε κλίση από τα βόρεια προς τα νότια. Πιθανώς η κλίση της μεσαίας πλατείας λειτουργούσε ως "γέφυρα" ανάμεσα στο κάτω και στο άνω επίπεδο. Το διαφορετικό μέγεθος των δωματίων μπορεί να ερμηνευτεί με δύο τρόπους: ή το συμβατικό σχέδιο προσπαθεί να τονίσει το κεκλιμένο επίπεδο που είχαν χτιστεί τα ισομεγέθη δωμάτια ή το μέγεθος αυτών των δωματίων αύξανε όσο προχωράμε προς τα βόρεια. Το μονοπάτι πίσω από τους "στρατώνες" του μεσαίου επιπέδου οδηγούσε στην εκκλησούλα του φρουρίου η οποία βρισκόταν στη βορειοανατολική γωνία του ανωτέρου επιπέδου.





Στο υψηλότερο σημείο του βράχου (ανατολικά του φρουρίου) βρισκόταν η μια (ίσως η σημαντικότερη) κυκλική σκοπιά (κατεστραμένη). Η δεύτερη βρισκόταν στην ΒΑ γωνία του κατώτερου επιπέδου. Τα τείχη του φρουρίου ήταν κεκλιμένα προς τα μέσα, υπακούοντας στις επιταγές της νέας οχυρωματικής τέχνης της εποχής.





Η τοιχοποιία ακόμη και σήμερα εντυπωσιάζει για την επιμέλειά της στο χτίσιμο των γωνιών του κατώτερου επιπέδου καθώς και των "διπλώσεων" της ανατολικής και της νότιας πλευράς (πλευρά όπου και η είσοδος). Σε πολλά σημεία της περιμέτρου του κάτω επιπέδου διασώζεται το cordone ("Είδος διαζώματος, σειρά λίθων που προεξείχαν από την υπόλοιπη επιφάνεια του τείχους, έχοντας ημικυκλικά διαμορφωμένη την ορατή επιφάνειά τους (εκτός από μορφολογικό χαρακτηριστικό) χρησίμευε ακόμη για να εμποδίζει τους εχθρούς να τοποθετούν σκάλες στο τείχος όταν ήθελαν να αναρριχηθούν πάνω σε αυτό". Τζομπανάκη Χ. 1996, Χάνδακας σ. 161).





Στη ΒΑ γωνία βρίσκονται τα ανάγλυφα του φτερωτού λέοντα του Αγίου Μάρκου και των εμβλημάτων αξιωματούχων της εποχής (ορατό από την εξωτερική πλευρά). Η κατασκευή του φρουρίου φαίνεται ότι υπήρξε πολυδάπανη. Ο Σπανάκης αναφέρει (Κρήτη Α΄, σελ. 430) ότι "εκτός από τις αγγαρείες των ντόπιων που χρησιμοποιήθηκαν στο έργο, στοίχισε στο κεντρικό ταμείο της Βενετίας πολλές χιλιάδες υπέρπυρα". Στην έκθεσή του ο Μπαζιλικάτα καταγράφει τα πολεμοφόδια του φρουρίου 15 περίπου χρόνια πριν την απόβαση των Οθωμανών στο νησί: κανόνια διαφόρων διαμετρημάτων (κολουμπρίνες, σάγκροι, φαλκόνια) 7, και μπάλες (των αντίστοιχων όπλων) 592. Επιπλέον αναφέρει: "μπαρούτι λεπτό καλόγιαμοσκέτα και αρκομπούζια 273, και μπαρούτι χοντρό καλό για το πυροβολικό 3438". Στην ίδια έκθεση και στο χωρίο της περιγραφής του κάστρου, ο Μπαζιλικάτα μας αποκαλύπτει τη βασική στρατιωτική λειτουργία του φρουρίου: "η βολή των πυροβόλων του φτάνει μέχρι τον Αλμυρό το ακρωτήρι της παραλίας του Γιόφυρο και διασταυρώνεται επίσης με την βολή των κανονιών της πόλης του Χάνδακα, παρόλο που είναι μακριά…





…Το φρούριο αυτό είναι ικανό, με μέτρια δράση, να αντεπεξέλθει σε κάθε ενδεχόμενη επίθεση και να προστατέψει αποτελεσματικά πλοία, που θα μετέφεραν βοήθεια, γιατί εκεί υπάρχει καλό αγκυροβόλιο" (Όρμος Παλαιοκάστρου) (Σπανάκης Σ., 1969, Μνημεία της Κρητικής Ιστορίας, τ. V., σελ. 110).





Είναι εμφανές ότι το φρούριο ουσιαστικά λειτουργούσε ως μια προέκταση των οχυρώσεων της πόλης του Χάνδακα, για τον έλεγχο του κόλπου των Φρασκιών…





…αλλά και ολόκληρου του Ηρακλειώτικουκόλπου. Το φρούριο άντεξε μέχρι τα τελευταία χρόνια της πολιορκίας του Χάνδακα.






Η περιπετειώδης άλωσή του από τους Οθωμανούς περιγράφεται πολύ παραστατικά από τον Μπουνιαλή (Μ. Τζάνε - Μπουνιαλή, Ο Κρητικός Πόλεμος (1645 - 1669), επιμ. Σ. Αλεξίου, Μ. Αποσκίτη, 1995, σελ. 295-7). Μπορούμε να φανταστούμε ότι κατά καιρούς θα έγιναν διάφορες προσπάθειες από τους Οθωμανούς για να πλήξουν το φρούριο τόσο από τη θάλασσα όσο και από τα βουνά της Ροδιάς. Η συμπεριφορά τους για την κατάληψη του φρουρίου όπως την περιγράφει ο Μπουνιαλής, αποτελεί ένα ακόμη τεκμήριο του στρατιωτικού ρόλου που είχε το φρούριο στην περιοχή. Οι Τούρκοι συνειδητοποιούν ότι χωρίς την πτώση του Παλαιόκαστρου δεν θα ήταν ποτέ ασφαλείς μέσα στον κόλπο του Ηρακλείου.





Επιπλέον ο παράλιος εξοπλισμός της πόλης του Χάντακα, "διασταυρώνεται" όπως αναφέρει ο Μπασιλικάτα με τα πυρά του Παλιόκαστρου με τέτοιο τρόπο ώστε να εμποδίζει οποιαδήποτε προσέγγιση στη μεγάλη παραλία του Γιόφυρου (Αμμουδάρα). Γι αυτό το λόγο οι Τούρκοι μόλις εισέρχονται στον κόλπο πλήττουν ταυτόχρονα και τα δύο σημεία. Το Φρούριο περικυκλώθηκε από στεριά και θάλασσα, ενώ τα καράβια των Βενετών βρίσκονταν στη θάλασσα των Χανίων. Ο Μπουνιαλής αναφέρει ότι το κάστρο είχε εγκαταλειφθεί εγκαίρως από τους "προεστούς" και έτσι αυτοί που παραδόθηκαν στα χέρια των Οθωμανών ήταν οι δυτικοευρωπαίοι μισθοφόροι του, οι "Φράγκοι". Η παράδοση του Παλιόκαστρου ενθουσίασε τους Οθωμανούς, οι οποίοι μετά από αυτό το συμβάν πίστεψαν πραγματικά ότι ήρθε και η ώρα του Χάνδακα. Το φρούριο θα πρέπει να υπέστη καταστροφές από τους Τούρκους, αν και παραδόθηκε, καθώς υπήρχε ο φόβος μήπως ξαναχρησιμοποιηθεί από τους εχθρούς. Μετά και από την πτώση του Χάνδακα, το κάστρο εγκαταλείφθηκε οριστικά. Σε διάφορα έγγραφα του Οθωμανικού Ιεροδικείου της Kandiye, όπου αναφέρονται στο χωριό και στην περιοχή της Ροδιάς, βρίσκουμε τοπωνύμια όπως "Μεγάλος Βράχος" και "GuvercinlikKulesine" (Πύργος των περιστεριών), τα οποία ενδεχομένως να ταυτίζονται με το Παλιόκαστρο.





 
Reactions: yns

Markas

Μέλος
Περιοχή
Ηράκλειο Κρήτη
Όνομα
Νίκος
Μοτό
BMW F800GS
Yamaha WR250R
Ενετική Ασβεστοκάμινος Παλαιοκάστρου
Δεξιά της παραλίας Παλαιοκάστρου διατηρείται μέχρι και σήμερα ενετική ασβεστοκάμινος που καταγράφεται σε πινάκα του Φ. Μπαζιλικάτα γύρω στο 1630. Πρόσφατα ολοκληρώθηκαν οι διαδικασίες αναστήλωσης και ανάδειξης του μνημείου.









 
Reactions: yns

Markas

Μέλος
Περιοχή
Ηράκλειο Κρήτη
Όνομα
Νίκος
Μοτό
BMW F800GS
Yamaha WR250R
Αυτά όσον αφορά αυτό το πραγματικά αξιόλογο κάστρο. Πληροφορίες βρήκα από διάφορες πηγές, κυρίως μέσω του Βικιπεδια (με κατάληξη πολλές άλλες) και το αρχείο Gerolaπου κατέχει η Βικελαία βιβλιοθήκη. Ας δούμε όμως και μερικές άλλες φωτογραφίες:
Άποψη του πάρκινγκ





Ρογδιά





Οικισμός Παλαιοκάστρου









Δυστυχώς μερικοί βάρβαροι ντόπιοι άφησαν τα σημάδια τους με σπρέι στα ερείπια…





Η θέα πάντως στη γύρω περιοχή είναι εκπληκτική!










Ελπίζω να σας άρεσε η περιήγησή μας στο Παλαιόκαστρο.







Και την άλλη με το καλό να εξερευνήσουμε ακόμα περισσότερα κάστρα, γνωστά και άγνωστα!



.
 

XR Maniac

Skipper
ADVRIDE Team
Περιοχή
ΠΕΙΡΑΙΑΣ
Όνομα
Κωστας
Μοτό
NX 650-HRC Gandhi!!
s1000xr
Ωραια αφορμη για βολτα και εξερευνηση εχεις βρει Νικολα....:friendship:
Αναμονη και για αλλα καστρα λοιπον.
 

Markas

Μέλος
Περιοχή
Ηράκλειο Κρήτη
Όνομα
Νίκος
Μοτό
BMW F800GS
Yamaha WR250R
Αυτή τη φορά δε θα παρουσιάσω κάποιο κάστρο ή βόλτα. Όμως, για τα επόμενα κάστρα, νομίζω πως είναι απαραίτητο να προχωρήσω σε κάποιες ιστορικές διευκρινίσεις. Πάμε λοιπόν:



Κουλέδες της Κρήτης



Πύργος = Kule (ο τόνος στο ε) στα Τουρκικά. Με δύο λόγια; Όταν μιλάμε για Κουλέδες εννοούμε οχυρώσεις της Τουρκικής περιόδου. Αν θέλετε περισσότερες πληροφορίες, συνεχίστε την ανάγνωση, αλλιώς, απλά πηγαίνετε στο επόμενο ταξιδιωτικό:

.
 
Τελευταία επεξεργασία:

Markas

Μέλος
Περιοχή
Ηράκλειο Κρήτη
Όνομα
Νίκος
Μοτό
BMW F800GS
Yamaha WR250R
ΑσκύφουΣφακίων, 21 Αυγούστου 1863
Εκείνο το απόγευμα αποστέλλεται το εξής ψήφισμα στους πρόξενους των μεγάλων Ευρωπαϊκών Δυνάμεων και της Ελλάδος:
«Η Γενική Συνέλευσις των Κρητών…
1. Καταργεί δια παντός επί της νήσου Κρήτης και πάντων των εξαρτημάτων αυτής την Τουρκικήν εξουσίαν.
2. Κηρύττει την αδιάσπαστον και παντοτινήν ένωσιν της Κρήτης και πάντων των εξαρτημάτων αυτής μετά της Μητρός Ελλάδος υπό το σκήπτρον της Α. Μεγαλειότητος του Βασιλέως των Ελλήνων Γεωργίου Α’.
3. Την εκτέλεσιν του Ψηφίσματος… ανατίθησιν εις την ανδρείαν του γενναίου λαού της Κρήτης, εις την συνδρομήν των ομοφύλων και ομοεθνών και πάντων των φιλλελήνων, εις την κραταιάν μεσολάβησιν των Προστατίδων και Εγγυητριών Μεγάλων Δυνάμεων και εις την παντοδυναμίαν του Ύψιστου Θεού».

Και έτσι ξεκίνησε μια πολύ αιματηρή αλλά και ηρωική εξέγερση του Κρητικού λαού, η ΜΕΓΑΛΗ ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ, που κράτησε τρία χρόνια μέχρι το 1869. Ούτε η πρώτη ήταν αλλά δυστυχώς ούτε και η τελευταία. Η επανάσταση ξέσπασε με αφορμή την κακοδιοίκηση και τις καταπιέσεις της τουρκικής διοικήσεως σε βάρος των χριστιανών κατοίκων του νησιού, πέρασε διάφορες φάσεις, αλλά τελικά υπέκυψε μπρος στις υπερδιπλάσιες δυνάμεις του εχθρού, στην αντίδραση των ευρωπαϊκών δυνάμεων να ενωθεί η Κρήτη με την Ελλάδα και στην αδυναμία του ελληνικού κράτους να τη συγκρατήσει και να τη διατηρήσει.
Τον πρώτο χρόνο όμως, τουλάχιστον επί των γενικών διοικητών Ισμαήλ πασά πρώτα και Μουσταφά πασά κατόπιν, οι επαναστάτες μαζί με τους εθελοντές που έσπευσαν από την Ελλάδα πέτυχαν σημαντικές νίκες σε όλο το νησί και ματαίωσαν την πρώτη εισβολή του Μουσταφά στα Σφακιά. Στη συνέχεια ο γενικός διοικητής, που ήδη είχε καταλάβει την ηρωική μονή του Αρκαδίου, στράφηκε και πάλι στα Σφακιά όπου, αν και εισέβαλε, υπέστη τρομερές απώλειες και αναγκάσθηκε να επιστρέψει στα Χανιά ουσιαστικά άπρακτος, με αποτέλεσμα να ανακληθεί από την Πύλη (τον Σουλτάνο) και να αντικατασταθεί από τον Ομέρ πασά το Μάρτιο του 1867. Ο νέος πολιτικός και στρατιωτικός διοικητής οργάνωσε τις δυνάμεις του ταχύτατα και εξεστράτευσε εναντίων των Σφακίων, αλλά έπειτα από τη σύντομη άμυνα των επαναστατών υποχώρησε και στράφηκε στις ανατολικές επαρχίες και κατέλαβε το οροπέδιο Λασιθίου. Αμέσως έπειτα γύρισε και πάλι στο δυτικό τμήμα, εισέβαλε στα Σφακιά, αλλά έπειτα από λίγες μέρες αναγκάσθηκε να αποσυρθεί από την έλλειψη τροφών και νερού. Έτσι η αποστολή του Ομέρ, στον οποίο η Πύλη είχε στηρίξει όλες τις ελπίδες της για οριστική καταστολή της επαναστάσεως, όχι μόνο δε στέφθηκε από επιτυχία, αλλά, με τις ωμότητες και τις θηριωδίες που διέπραξε σε βάρος των αμάχων, κίνησε την αγανάκτηση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων εναντίον του, με αποτέλεσμα όχι μόνο να συγκινηθεί η διεθνής κοινή γνώμη αλλά και πολλά γυναικόπαιδα, που αργοπέθαιναν από τις στερήσεις, να μεταφερθούν στην Ελλάδα με ευρωπαϊκά πλοία.

Η έκρηξη της πυριτιδαποθήκης στο Αρκάδι, φανταστική απεικόνιση.





Η μεταστροφή αυτή των ξένων Δυνάμεων απέναντι στο Κρητικό ζήτημα μετρίασε κάπως την τουρκική αδιαλλαξία. Το Σεπτέμβριο του 1867 έφθασε στο νησί ο μέγας βεζίρης Ααλή πασάς με νέο νόμο (Οργανικός Νόμος) που έδινε περισσότερες ελευθερίες στους χριστιανούς και εντελώς άλλες ιδέες για την καταστολή της επαναστάσεως. Εγκαταλείφθηκαν οι εντυπωσιακές και με ισχυρές δυνάμεις εκστρατείες και άρχισε να εφαρμόζεται νέο και αποτελεσματικότερο σχέδιο για την καταστολή της επαναστάσεως, δηλαδή η κατασκευή μικρών ή μεγαλύτερων πύργων (Κουλέ στα Τουρκικά) στα περισσότερα επίκαιρα σημεία του νησιού. Αρχικά οι Έλληνες παρενοχλούσαν το χτίσιμο των πύργων αλλά σταδιακά χτίζονταν όλο και περισσότεροι. Με την παρουσία τους εξασφαλιζόταν άμεση και συνεχής παρουσία δυνάμεων σε όλο το νησί οι οποίες ανεφοδιάζονταν άνετα από το εσωτερικό με τη δημιουργία στρατιωτικών δρόμων που κατασκευάστηκαν αλλά και από τα παράλια με πλοία. Τα αποτελέσματα αυτών των κινήσεων ήταν δυστυχώς πολύ εντυπωσιακά. Καταρχάς κατάφεραν να κάνουν την επικοινωνία και το συντονισμό μεταξύ των επαναστατημένων ομάδων εξαιρετικά δύσκολη, πράγμα που μείωσε πολύ την αποτελεσματικότητά τους. Κατά δεύτερο, με τη βοήθεια Τουρκικών πλοίων, απέκλεισαν τα παράλια της Κρήτης και δυσκόλεψαν τρομερά την προσέγγιση ελληνικών πλοίων που έφερναν πολεμοφόδια και τρόφιμα στους επαναστατημένους.
(Χάρτης από την ιστορία του Ελληνικού έθνους)







Η αντίσταση βέβαια συνεχιζόταν. Οι επαναστάτες επιτίθεντο ενάντια των τουρκικών στρατευμάτων ή κατέστρεφαν ήδη κτισμένους πύργους. Για παράδειγμα, στις 20 και 21 Ιουνίου του 1868 οι Μυλοποταμίτες εμπόδισαν τους Τούρκους να καταλάβουν και να ασφαλίσουν με πύργους το Φόδελε, σημείο προσορμίσεως των ελληνικών καταδρομικών.
(η εικόνα απεικονίζει πολιορκία Κουλέ στα Χανιά, από ιστορία του Ελληνικού έθνους)





Ιδιαίτερα έντονη παρέμενε η αντίσταση στις κεντρικές επαρχίες Αμάρι, Αγ.Βασίλειος και Μυλοπόταμο, καθώς και στις ανατολικές επαρχίες Μαλεβίζι, Λασίθι, Μεραμπέλλο και Ιεράπετρα, όπου οι αρχηγοί Κόρακας (υπάρχει άγαλμά του στη Χανιώπορτα) και Σφακιανάκης προξενούσαν σημαντικές απώλειες στον εχθρό. Στα δυτικά όμως οι Τούρκοι είχαν καταφέρει να χτίσουν ολόκληρες σειρές από πύργους (κουλέδες) σε μικρά διαστήματα και είχαν κατασκευάσει αντίστοιχους στρατιωτικούς δρόμους. Όπου κτίζονταν οι πύργοι παρουσιαζόταν κάμψη της αποτελεσματικότητας των επαναστατών. Αυτό ώθησε τους Τούρκους να εντατικοποιήσουν τις προσπάθειές τους και έτσι, ενώ μέχρι τον Αύγουστο του 1868 δεν είχαν κτισθεί πάνω από 60, μέσα σε δύο μήνες αυξήθηκαν σε 150! Καταλήφθηκαν με αυτό τον τρόπο όλα σχεδόν τα επίκαιρα σημεία του νησιού και κυρίως τα παράλια, με αποτέλεσμα ελάχιστα πια μέρη να παραμένουν ελεύθερα για την προσόρμιση των πλοίων και την αποβίβαση φορτίων. Τελευταία, ο αποκλεισμός είχε γίνει τόσο στενός, ώστε κάθε πετυχεμένο ταξίδι πλοίου από Ελλάδα προς Κρήτη να θεωρείται ηρωικό κατόρθωμα! Οι μάχες βέβαια συνεχίζονταν, αλλά άρχισε η υποταγή σε πολλές επαρχίες, που κορυφώθηκε έπειτα από την ατυχή εκστρατεία του εθελοντή Έλληνα συνταγματάρχη Δ. Πετροπουλάκη το Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 1868. Λίγοι μόνο αρχηγοί συνέχισαν μεμονωμένα να αμύνονται, αλλά και εκείνοι αναγκάσθηκαν να υποταχθούν οριστικά ως τα τέλη Ιανουαρίου του 1869. Κάπως έτσι τελείωσε άδοξα άλλη μία επανάσταση. Αλλά βέβαια οι Κρήτες δεν έμειναν ήσυχοι. Όχι για πολύ τουλάχιστον!

Πίνακας που απεικονίζει το ατμόπλοιο Ένωσις κατά τη διάρκεια της καταδίωξής του από το Τουρκικό στόλο με τον οποίο ανταλλάσσουν και μερικές μπαλωθιές. Η Ένωσις έδρασε κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Κρητικής επανάστασης μεταφέροντας πολεμοφόδια και τρόφιμα παρά τον τουρκικό αποκλεισμό.
(από ιστορία του ελληνικού έθνους)





Τον Φεβρουάριο του 1878, με την ευκαιρία του Ρωσοτουρκικού πολέμου το 1877 και τη γενικότερη παρακμή του Τουρκικού κράτους, οι Κρήτες ξανακηρύσσουν την επανάσταση. Οι συνθήκες αυτή τη φορά είναι πολύ διαφορετικές από την προηγούμενη. Ενώ στην επανάσταση του 1866-69 οι Τούρκοι είχαν πάνω από 55.000 άντρες για να υπερασπιστούν τη παρουσία τους στο νησί, πλέον το σύνολο στρατού και χωροφυλακής δεν υπερέβαινε τις 10.000 αλλά και πολλά πολεμικά πλοία ήταν ακινητοποιημένα στα λιμάνια λόγω έλλειψης καυσίμων. Έτσι, τα ελληνικά πλοία μετέφεραν άφθονους εθελοντές, τρόφιμα και πολεμοφόδια. Για τους παραπάνω λόγους, με τις πρώτες αψιμαχίες οι φρουρές αποσύρθηκαν στις παράλιες πόλεις ενώ οι οχυροί πύργοι (κουλέδες) εγκαταλείπονταν, μόλις δέκα χρόνια από τότε που άρχισαν να κατασκευάζονται! Έτσι, βγήκε επιτέλους αυτή η θηλιά από το λαιμό των Κρητικών. Μάλιστα, μέχρι τα μέσα Μαρτίου, οι επαναστάτες ήλεγχαν ολόκληρη την Κρήτη εκτός από την Ιεράπετρα, το φρούριο της Σπιναλόγγας, το Ηράκλειο, το Ρέθυμνο, το Καστέλι Κισσάμου, τη Γραμβούσα, το φρούριο Ιτζεδδίν και την πόλη των Χανίων με τον πύργο στα Περιβόλια που φύλαγε την πηγή νερού της πόλεως. Δηλαδή ελεύθερη ήταν ολόκληρη η ύπαιθρος. Εκείνη την περίοδο εκμεταλλεύτηκαν οι Κρητικοί και κατέστρεψαν πολλούς κουλέδες υπό το φόβο να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον και πάλι από τους Τούρκους ενώ οι περισσότεροι ποτέ ξανά δεν επανδρώθηκαν. Όταν μερικούς μήνες αργότερα έγινε ειρήνη μεταξύ της Ρωσίας και της Τουρκίας, άρχισαν να επιστρέφουν Τουρκικά στρατεύματα στο νησί. Οπότε και λόγω και των διεθνών συνθηκών , οι επαναστάτες αναγκάστηκαν να σταματήσουν την επανάσταση με κάποιες παραχωρήσεις εκ του Σουλτάνου.
Πάλι όμως η ειρήνη δεν κράτησε για πολύ και στις αρχές του 1896 ξαναφούντωσε η επανάσταση. Αυτή τη φορά όμως, πέρα από τις καθιερωμένες πλέον σφαγές χριστιανών Κρητών αμάχων μέσα στις πόλεις από Τούρκους, σκοτώσανε και τον υποπρόξενο της Αγγλίας (Λ.Καλοκαιρινός) και 17 Άγγλους στρατιώτες (σύνολο 18 Άγγλοι) στις 25 Αυγούστου του 1898. Αυτό βεβαίως εξόργισε την Αγγλία και σε συνδυασμό με το ότι είχαν όλοι βαρεθεί να ακούν για επαναστάσεις στη Κρήτη οδήγησε στην ανεξαρτησία του νησιού.
Αλλά και πάλι το 1905 έγινε μια μικρή επανάσταση στο Θέρισο από τον Βενιζέλο, μέχρι την τελική ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα μετά τους Βαλκανικούς πολέμους.

 
Τελευταία επεξεργασία:
Reactions: yns

Markas

Μέλος
Περιοχή
Ηράκλειο Κρήτη
Όνομα
Νίκος
Μοτό
BMW F800GS
Yamaha WR250R
Μέχρι και σήμερα, η επίσημη πολιτεία δεν ασχολήθηκε με τους Κουλέδες της Κρήτης.
Μπορεί να είναι σχετικά πρόσφατα κτίρια (1867-68), όχι ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής αξίας, μπορεί να συμβολίζουν την ήττα στην πιο σκληρή επανάσταση των Κρητικών, αλλά είναι μέρος της πολύ αιματοβαμμένης και ηρωικής συνάμα ιστορίας της Κρήτης. Μια τελευταία παρατήρηση; Αν οι Τούρκοι φέρονταν πάντα με τον ίδιο έξυπνο τρόπο αντί να σφάζουν αδιακρίτως ανυπεράσπιστους, ακόμα θα ήμασταν υπόδουλοι!
(Πηγή για το κείμενο, κυρίως Ιστορία του Ελληνικού έθνους αλλά και σταχυολογήματα από άλλες πηγές)
 

Markas

Μέλος
Περιοχή
Ηράκλειο Κρήτη
Όνομα
Νίκος
Μοτό
BMW F800GS
Yamaha WR250R
Την παραπάνω εισαγωγή ήμουν υποχρεωμένος να την κάνω σε αυτό το σημείο, γιατί εδώ αρχίζω μία σειρά από επισκέψεις σε κουλέδες (τουρκικές οχυρώσεις είπαμε) ανά τη Κρήτη. Για αρχή, πάμε στο...
 

Markas

Μέλος
Περιοχή
Ηράκλειο Κρήτη
Όνομα
Νίκος
Μοτό
BMW F800GS
Yamaha WR250R
Θυμάμαι τότε που ήμουν ακόμα παιδί, τη δεκαετία του ΄80, που όποτε πηγαίναμε Ρέθυμνο με τους γονείς μου παρατηρούσα σε πολλές κορυφές να υπάρχουν ερείπια. Ερείπια από κάστρα άλλων εποχών, ερείπια που μου κέντριζαν τη φαντασία και την περιέργειά μου. Πολλά χρόνια έχουν περάσει από τότε, ήρθε επιτέλους η ώρα να ανακαλύψω τι κρύβεται σε αυτές τις βουνοκορυφές και θα μοιραστώ σήμερα αυτήν τη γνώση μαζί σας.
Το πρώτο πράγμα που χρειάστηκε να κάνω είναι μια έρευνα στο ίντερνετ. Αυτό που βρήκα ήταν λίγο απογοητευτικό. Δεν υπήρχαν κάστρα ιπποτών στην περιοχή. Αυτά τα κάστρα που έβλεπα ήταν οχυρώσεις της Τουρκικής περιόδου του 1868, δείγματα της αποφασιστικότητας των Οθωμανών να καταπνίξουν τη μεγάλη Κρητική επανάσταση που τους ταλαιπωρούσε για 3 ολόκληρα χρόνια (1866-1869). Μάλιστα, ανακάλυψα πως, μόνο στην περιοχή του Φόδελε υπήρχαν τρεις Τουρκικοί πύργοι (Κουλέδες). Ο λόγος; Η παραλία του Φόδελε ήταν εξαιρετικό αγκυροβόλι των καραβιών που έρχονταν από την ελεύθερη Ελλάδα φέρνοντας τρόφιμα, εθελοντές και πολεμοφόδια. Από εδώ, μέσω της κοιλάδας του Φόδελε, εφοδιάζονταν όλα τα επαναστατημένα χωριά του Ψηλορείτη. Έτσι, ειδικά τα πρώτα δύο χρόνια της επανάστασης, ήταν από τα κύρια αραξοβόλια για τα πλοία αυτά. Την κομβική σημασία της παραλίας την αντιλήφθηκαν και οι Τούρκοι που προσπάθησαν να φτιάξουν Κουλέδες σε κρίσιμα σημεία. Οι Μυλοποταμίτες οπλαρχηγοί αμέσως κατάλαβαν τον κίνδυνο και οργάνωσαν επίθεση για να τους εμποδίσουν. Η μάχη κράτησε δύο μέρες, 20 και 21 Ιουνίου του 1868 ενώ η επανάσταση ήδη να βρισκόταν σε κάμψη. Τελικά νίκησαν οι επαναστάτες δίνοντας μικρή παράταση ζωής στον αγώνα για την ελευθερία.
Δυστυχώς, λίγους μήνες αργότερα (Ιανουάριος 1869) η μεγάλη επανάσταση έσβησε οριστικά. Οι Τούρκοι όμως παρόλα αυτά τελικά οχύρωσαν τον κόλπο (λογικά κάπου το 1869) αναγνωρίζοντας την αποτρεπτική αξία των Κουλέδων απέναντι σε μελλοντικές επαναστάσεις.
Οι κουλέδες που χτίσανε ήταν τρεις. Δυτικά στον λόφο Κεφάλα, ανατολικά στον λόφο Κόκκινος Πύργος και στο κέντρο, στον λόφο Κοπροκεφάλα. (Τα τοπωνύμια τα βρήκα στο site του πολιτιστικού συλλόγου Φόδελε.)
Βλέποντας τη φωτογραφία του δορυφόρου από βορρά, γίνεται αμέσως φανερός ο ρόλος τους. Και οι τρεις επόπτευαν την παραλία. Ο Κουλές του Κόκκινου Πύργου ήλεγχε και αριστερά όπως κοιτάζουμε την κοιλάδα που σκαρφαλώνει μέχρι την Αχλάδα. Ο κουλές της Κεφάλας χρησίμευε λόγω ύψους και θέσης ως παρατηρητήριο προς τη θάλασσα και δυτικά. Αλλά και οι δύο κοιλάδες που περνάνε ανάμεσα στους κουλέδες πλέον ήταν υπό τον απόλυτο έλεγχο των τουρκικών οχυρών. Με δύο λόγια, με επαρκείς φρουρές, η πόρτα εφοδιασμού επαναστατών από το Φόδελε είχε κλείσει οριστικά! Ευτυχώς που στην επανάσταση του 1878 η Οθωμανική αυτοκρατορία είχε μπλεχτεί σε πόλεμο με τη Ρωσία και είχε στραγγίξει από στρατό μεταξύ άλλων και την Κρήτη. Έτσι, όταν ξεσπάει η επανάσταση, οι μικρές δυνάμεις που φρουρούσαν τα οχυρά τα εγκαταλείπουν για να υπερασπιστούν τον Χάνδακα (Ηράκλειο). Οι επαναστάτες καταλαμβάνουν εύκολα όλους τους κουλέδες του Φόδελε και (λογικά συγχρόνως) τους καταστρέφουν για να μην ξαναχρησιμοποιηθούν αργότερα από τους Τούρκους. Όταν έληξε η επανάσταση, ίσως για λόγους οικονομίας, δεν επισκευάστηκαν αλλά εγκαταλείφτηκαν από τότε στη φθορά του χρόνου και στη λησμονιά. Ευκαιρία τώρα, λοιπόν, να τους επισκεφτούμε και να δούμε από κοντά ό,τι έχει απομείνει από αυτούς!

 
Reactions: yns

Markas

Μέλος
Περιοχή
Ηράκλειο Κρήτη
Όνομα
Νίκος
Μοτό
BMW F800GS
Yamaha WR250R
Η εξερεύνηση έγινε σε δύο δόσεις. Η πρώτη φορά που επιχείρησα να προσεγγίσω τους κουλέδες ήταν μια Τετάρτη απόγευμα, λίγο πριν τον καθιερωμένο καφέ του Συλλόγου. Η απόφαση ήταν έκτακτη και δυστυχώς δεν βρέθηκαν πρόθυμοι συνεξερευνητές για παρέα. Ερχόμενοι ,λοιπόν ,από Ηράκλειο, λίγο πριν φτάσετε στη μεγάλη ευθεία του Φόδελε, υπάρχει ένα παρκινγκ στην απέναντι πλευρά του δρόμου. Από εκεί με θέα ανατολικά φαίνονται τα ερείπια του κουλέ στη θέση Κόκκινος Πύργος. Δρόμος που να ανεβαίνει μέχρι τον πύργο δεν υπάρχει. Κοντά όμως φτάνεις σκαρφαλώνοντας το χωματόδρομο μέχρι το ψηλότερο σημείο αυτού του λιόφυτου που βλέπετε στη φωτογραφία. Το θέμα είναι όμως πως φτάνουμε εκεί…





Μην έχοντας μελετήσει το συγκεκριμένο κομμάτι στον δορυφόρο κατεβαίνω από το πάρκιγκ και περνάω την πύλη που λέει ιδιωτική οδός. Η (ιδιωτική;;) οδός φτάνει μέχρι τον ποταμό που κατεβαίνει από Αχλάδα και ο δρόμος ακολουθεί την κοίτη του μέχρι τη θάλασσα. Τρόπος να περάσεις απέναντι νόμιμα (και όχι κόβοντας περιφράξεις ή πατώντας κήπους) δεν υπάρχει. Το πέρασμα πάντως μέσα από τον ποταμό το χειμώνα, που θα τρέχει, θα είναι ενδιαφέρουσα εμπειρία.





Τελικά πάω από τον σίγουρο δρόμο. Εθνικός μέχρι τη διασταύρωση του Φόδελε, βγαίνουμε στρίβοντας δεξιά, περνάμε κάτω από τον εθνικό και αμέσως μετά αριστερά στον ασφαλτόδρομο (ταμπέλα προς Αχλάδα). Υπάρχουν μερικοί χωματόδρομοι να δοκιμάσετε μέχρι να πετύχετε τον σωστό. Εγώ τα κατάφερα με την τρίτη προσπάθεια και με τη βοήθεια ενός ντόπιου. Η ποιότητα του χωματόδρομου είναι μάλλον κακή. Με το WR βέβαια που είχα πάρει αυτή τη φορά δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα αλλά αν έρθετε με μεγάλο ON-Off θέλει προσοχή.





Καθότι μόνος, μην περιμένετε φωτογραφίες εν κινήσει. Πάντως, το τελευταίο κομμάτι της ανηφόρας μέχρι την κορυφή του λιόφυτου είναι πολύ απότομο και εξαιρετικά δύσκολο για μεγάλο On-Off. Σταματάω σε έναν φράχτη που έχει τοποθετηθεί από τους βοσκούς της περιοχής για να κρατάει τα αμνοερίφιά τους περιορισμένα αλλά και να προστατέψει τις περιουσίες των γεωργών.





Να ξέρετε, όλοι οι φράχτες που βάζουν οι βοσκοί στα βουνά έχουν και τις εμπασές τους. Εδώ δε μιλάμε για κανονικές πύλες, απλά για σημεία στα οποία ενώνονται δύο κομμάτια φράχτη και τα οποία δεν έχουν δεθεί τόσο καλά από το βοσκό. Αυτό γίνεται επίτηδες για να μπορεί ο ίδιος ή ο τυχόν επισκέπτης να περάσει από εκεί χωρίς να καβαλήσει άλλο σημείο προκαλώντας ζημιές στο πλέγμα. Συνήθως έχουν βάλει μάλιστα κάποιο σημάδι για να ξεχωρίζει (κάποια σακούλα ή ύφασμα). Όποτε βρείτε μπροστά σας κάποιον φράχτη λοιπόν, κάντε τον κόπο και περπατήστε μερικά μέτρα παράλληλα προς αυτόν μέχρι να βρείτε εμπασά και μην προσπαθήσετε να καβαλήσετε το πλέγμα ρισκάροντας να σκιστούν τα ρούχα σας ή να καταστρέψετε το φράχτη. Κάνετε χάρη στον εαυτό σας, στο βοσκό αλλά και στους γεωργούς της περιοχής. Και βέβαια, πάντα κλείνουμε εμπασές και πόρτες μόλις περάσουμε (αυτά λέει το σαβουάρ βιβρ του βουνού τουλάχιστον).





Για να ανεβείτε πάντως στα ερείπια με μηχανή, ξεχάστε το. Πέρα από τους φράχτες και την απότομη κλίση, όλο το βουνό είναι γεμάτο με κάτι πρασινομπλέ θάμνους (περίεργος χρωματικός συνδυασμός ε; ) που φτάνουν σε ύψος μέχρι τη μέση.





Απέναντι φαίνεται ο εθνικός και η κοιλάδα που ανεβαίνει μέχρι το χωριό Αχλάδα.

 

Markas

Μέλος
Περιοχή
Ηράκλειο Κρήτη
Όνομα
Νίκος
Μοτό
BMW F800GS
Yamaha WR250R
Η ανάβαση απότομη αλλά με το που φτάνω στην κορυφή μου ανοίγεται πανοραμική θέα!





Η παραλία του Φόδελε στα βόρεια, όλη στα πόδια του παρατηρητή.





Εδώ κοιτάζουμε δυτικά. Ο λόφος μπροστά είναι η Κοπροκεφάλα ενώ πίσω δεξιά η Κεφάλα. Ό,τι κινιόταν στη ρεματιά χαμηλά δεν ξέφευγε της προσοχής είτε αυτής της φρουράς…





…είτε της απέναντι.




Νότια όμως, οι κοντινοί λόφοι εμποδίζανε την παρατήρηση σε μεγάλη απόσταση. Γι΄αυτό το λόγο προφανώς φτιαχτήκανε και οι άλλοι δύο Κουλέδες.





Για να μελετήσουμε όμως τώρα από κοντά και το φρούριο.





 
Reactions: yns

Markas

Μέλος
Περιοχή
Ηράκλειο Κρήτη
Όνομα
Νίκος
Μοτό
BMW F800GS
Yamaha WR250R
Αυτός ο κουλές είχε σχήμα παραλληλόγραμμου…





…τρία μικρότερα δωμάτια…





…και ένα μεγαλύτερο ενιαίο χώρο με τζάκι. Όλοι οι τοίχοι είναι μέχρι το πολύ ένα συγκεκριμένο ύψος το οποίο υποδεικνύει πως το κτίσμα δεν είχε δεύτερο όροφο. Σκάλα δε βρήκα πουθενά εξάλλου. Δεν αποκλείεται βέβαια να είχαν σκοπιά στην οροφή για καλύτερη παρατήρηση της περιοχής.





Η καμινάδα του τζακιού είναι το πιο ψηλό κομμάτι των ερειπίων. Πόσα φαγιά άραγε θα ψήσανε και πόσες κρύες νύχτες του χειμώνα θα κάθονταν να ζεσταθούνε εδώ οι Τούρκοι στρατιώτες. Δε νομίζω πως ο φρούραρχος να ήταν και πολύ χαρούμενος αν ήξερε την κατάντια του κουλέ σήμερα.





Για το χτίσιμό του χρησιμοποιήθηκε χώμα και τσαΐλι από θρυμματισμένες πέτρες της περιοχής. Επί τόπου κόψανε και τα κομμάτια πέτρας που βρήκανε σε κοντινές αποστάσεις για να χτίσουν τους τοίχους. Αυτό είναι προσωπική εικασία βλέποντας την ομοιότητα της πέτρας του κουλέ και αυτής τριγύρω. Η πρόχειρη αυτή κατασκευή δεν άντεξε καλά στο χρόνο. Σε πολλά σημεία οι τοίχοι, ακόμα και ο αυθεντικός σοβάς του 1869 διατηρούνται σε αξιοπρεπή κατάσταση και προστατεύουν τον πύργο.





Σε άλλες ο σοβάς και η λάσπη που ένωνε τις πέτρες έχει διαλυθεί και έχει μείνει σχεδόν ξερολιθιά.





Γενικά όμως, η αρχική καταστροφή, εγκατάλειψη και η φθορά του χρόνου έχει διαλύσει μεγάλο μέρος του κουλέ, ειδικά στο εσωτερικό που είναι σπαρμένο με πέτρες. (Μην ξεχνάτε πως ο κουλές είναι εκτεθειμένος σε όλους τους ανέμους και βροχές έτσι όπως είναι χτισμένος στην κορυφή).





 
Τελευταία επεξεργασία:
Reactions: yns

Markas

Μέλος
Περιοχή
Ηράκλειο Κρήτη
Όνομα
Νίκος
Μοτό
BMW F800GS
Yamaha WR250R
Για να κάνουμε όμως και μια βόλτα περιμετρικά.





Οπ, τι είναι αυτό; Μοιάζει με υδρορροή. Πολύ πιθανόν, η οροφή να ήταν χωμάτινη και να είχε υδρορροές που αποστράγγιζαν τα νερά της βροχής.
(Αυτό θα το αναλύσω και επιβεβαιώσω σε μεταγενέστερες επισκέψεις)




















Το φρούριο έχει περιμετρικά πολλές πολεμίστρες που καλύπτουν όλες τις πλευρές του.





Πάντως, αν ήταν κοντά σε οικισμό θα είχε σίγουρα διαλυθεί και χρησιμοποιηθεί ως εύκολη πηγή πελεκημένης πέτρας.





Όμως λόγω της απομακρυσμένης από τον πολιτισμό θέσης του στέκεται ακόμα, έστω και σα σωρός από ερείπια σε κάποια σημεία, με μόνους εχτρούς τα στοιχεία της φύσης και τα φυτά που προσπαθούν να το πνίξουν.





Αρκετά όμως είδαμε από τον κουλέ του Κόκκινου Πύργου, ώρα να γυρίσουμε στη μηχανή και να αναζητήσουμε δρόμο για τον επόμενο...

 
Reactions: yns

Markas

Μέλος
Περιοχή
Ηράκλειο Κρήτη
Όνομα
Νίκος
Μοτό
BMW F800GS
Yamaha WR250R
Το πρώτο που πρέπει να γίνει είναι να κατέβω από το λόφο. Χάρτης για την πορεία μου προς τον κουλέ του Κόκκινου Πύργου. Μπλε άσφαλτος, καφέ χώμα, πράσινο ποδαράκια.










Επιστρέφοντας από τον ίδιο δρόμο, συναντάμε κάποια στιγμή μία μεγάλη καμπύλη του δρόμου ο οποίος μπαίνει ελάχιστα στη ρεματιά ανάμεσα στους δύο κουλέδες του Κόκκινου Πύργου και της Κοπροκεφάλας. Εκεί υπάρχει μια πύλη, χωρίς όμως λουκέτο. Την ανοίγω, ακολουθώ το χωματόδρομο μέχρι να αρχίσω να ανεβαίνω και μόλις περνώ τη ρίζα του λόφου στρίβω δεξιά και σταματώ σε ένα μικρό πέτρινο σπιτάκι.




Φωτογραφία από το σπιτάκι προς νότο. Ο χωματόδρομος συνεχίζεται και κάποια στιγμή φτάνει στο Φόδελε.





Εγώ για την ώρα ξεφορτώνω τον εξοπλισμό…




…και αρχίζω την ανάβαση.





Ανεβαίνει enduro μηχανή; Αμέ, αν και στην αρχή είναι κάπως πιο δύσκολα λόγω κλίσης και βράχων. Αργότερα όμως γίνεται πολύ ομαλό το έδαφος. Προσωπικά δεν το επιχείρησα μια και ήμουν μόνος και δεν ήθελα να πάρω ρίσκα. Αλλά γενικά, δε νομίζω πως ο βοσκός θα χαρεί ιδιαίτερα να δει μηχανές να σκάβουν το βουνό και να χαλάνε το χορτάρι που τρώνε τα πρόβατα, ειδικά μέσα στην κρίση.





Ανατολικά του λόφου της Κοπροκεφάλας, στο βάθος της ρεματιάς ανάμεσα στους δύο κουλέδες στη θέση Κλειδί, υπάρχει ένας ναός αφιερωμένος στον Άγιο Ιωάννη σε ένα όμορφο χώρο με μεγάλα πλατάνια. Αυτή τη φορά απλά τον πέρασα χωρίς να σταματήσω αλλά αξίζει σα μέρος για πικνικ.





Η ανάβαση στον κουλέ χαλαρή αυτή τη φορά, χωρίς θάμνους ούτε απότομες κλίσεις. Δυστυχώς όμως, αυτός είναι σε χειρότερη κατάσταση από τον προηγούμενο.









Πάλι πέτρα και χώμα από το κοντινό περιβάλλον χρησιμοποιήθηκαν, με χειρότερα αποτελέσματα όμως αυτή τη φορά. Μάλιστα εδώ τα δέντρα έχουν καταλάβει χωρίς πρόβλημα τα ερείπια.









Και σε αυτή την περίπτωση ο κουλές είχε σχήμα παραλληλόγραμμο, ένα ή δύο μικρά δωμάτια και ένα μεγάλο ενιαίο χώρο. Δεν φαίνεται να υπήρξε δεύτερος όροφος.





Στο μεγάλο δωμάτιο υπήρχε η τραπεζαρία και το τζάκι. Όποτε βρίσκομαι σε ερείπια και βλέπω ένα τόσο ανθρώπινο κατασκεύασμα όπως για παράδειγμα ένα τζάκι, με πιάνει ένα περίεργο συναίσθημα. Πόσο μάλλον ένα τζάκι 150 χρονών που εξυπηρετούσε Οθωμανούς στρατιώτες!





Πίσω από το τζάκι, στα ανατολικά, φαίνεται στον απέναντι λόφο ο άλλος Κουλές. Η επικοινωνία ήταν εύκολη και ίσως μπορούσαν σε ήρεμες εποχές να συνεννοηθούν και με φωνές ακόμα οι δύο φρουρές.





 
Reactions: yns

Markas

Μέλος
Περιοχή
Ηράκλειο Κρήτη
Όνομα
Νίκος
Μοτό
BMW F800GS
Yamaha WR250R
Πάμε και μια βόλτα γύρω από τα ερείπια…




















Από το έδαφος στο ύψος του κουλέ πάντως δε φαινότανε καλά ο όρμος του Φόδελε. Ίσως να είχαν και εδώ σκοπιά στην οροφή του οχυρού, ίσως βάζανε περιπόλους τριγύρω, ίσως απλά ο ρόλος αυτού του κουλέ να ήταν η επιτήρηση του νότου και των δύο κοιλάδων.







Για πάμε και μια βόλτα βόρεια.









Επιστροφή στη μηχανή με τη μορφή μου να σχηματίζει μακριές σκιές λόγω της δύσης! Προλαβαίνω δεν προλαβαίνω να επιβεβαιώσω τουλάχιστον το δρόμο προς τον τρίτο κουλέ του Φόδελε πριν με πιάσει η νύχτα.





Τρέχω λοιπόν να προλάβω το λιγοστό φως…





 

Markas

Μέλος
Περιοχή
Ηράκλειο Κρήτη
Όνομα
Νίκος
Μοτό
BMW F800GS
Yamaha WR250R
Αλλά εις μάτην…
Ξέρετε, εκεί που έψαχνα για δρόμο προς τον τρίτο κουλέ, με τσάκωσε ένας γεροβοσκός.
Αυτά που ακολούθησαν είναι τα γνωστά…
Πιες μπρε ανίψο μια ρακή...
Δεν μπορώ μπάρμπα…
Μπρε πιες…
Εντάξει μπάρμπα…
Και έδυσε ο ήλιος...
Και μπίτισε η βόλτα....





Αααχ, λατρεμένη Κρήτη…

 

Markas

Μέλος
Περιοχή
Ηράκλειο Κρήτη
Όνομα
Νίκος
Μοτό
BMW F800GS
Yamaha WR250R
Επειδή ήδη έχουμε μαζέψει αρκετές ιστορικές πληροφορίες και τέσσερις οχυρώσεις σε αυτό το νήμα, έχω φτιάξει (για όσους δεν το έχουν προσέξει) στην αρχή, στο πρώτο πρώτο ποστ, ένα ευρετήριο για το τι είναι που. Όπως γράφω κιόλας, είναι υπό συνεχή ανανέωση το όλο νήμα, οπότε, όσοι θέλετε να πάρετε πληροφορίες για παλιές και νέες εκδρομές, μείνετε συντονισμένοι! ;)
 
Top Bottom